Rozliczenie prosumentów w systemie opustów a akcyza

Ustawą z dnia 22 czerwca 2016 r., zmieniającą ustawę z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz. U. poz.  478 i poz. 2365 i z 2016 poz. 925; dalej: ustawa o OZE) wprowadzono nowe zasady rozliczania przez prosumentów produkowanej przez nich energii. W świetle nowych regulacji powstała wątpliwość, jak to rozliczenie powinno wpłynąć na zobowiązanie w podatku akcyzowym – pisze Katarzyna Klimkiewicz-Deplano, doradca podatkowy w Advicero Tax.

Na postawie ustawy o OZE prosumenci mają rozliczać energię wprowadzoną do sieci wobec energii elektrycznej pobranej z tejże sieci, w stosunku 1 do 0,7 oraz 1 do 0,8 dla instalacji o mocy poniżej 10 kW (szczegóły nowego sposobu rozliczeń zostały opisane na Gramwzielone.pl w tym artykule).

Jednocześnie w ustawie o OZE w artykule 4 ust. 10 wskazano, iż: „Pobrana energia podlegająca rozliczeniu, o którym mowa w ust. 1, jest zużyciem energii wyprodukowanej przez danego prosumenta w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym”. W związku z tym pojawiła się wątpliwość, jak takie rozliczenie powinno być traktowane dla celów opodatkowania podatkiem akcyzowym.

Regulacje ustawy o podatku akcyzowym

Ustawa o podatku akcyzowym zawiera w art. 9 katalog zdarzeń, które podlegają opodatkowaniu podatkiem akcyzowym. I tak, akcyzie podlega:

1. nabycie wewnątrzwspólnotowe energii elektrycznej przez nabywcę końcowego;
2. sprzedaż energii elektrycznej nabywcy końcowemu na terytorium kraju, w tym przez podmiot nieposiadający koncesji na wytwarzanie, przesyłanie, dystrybucję lub obrót energią elektryczną w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne, który wyprodukował tę energię;
3. zużycie energii elektrycznej przez podmiot posiadający koncesję, o której mowa w pkt 2;
4. zużycie energii elektrycznej przez podmiot nieposiadający koncesji, o której mowa w pkt 2, który wyprodukował tę energię;
5. import energii elektrycznej przez nabywcę końcowego;
6. zużycie energii elektrycznej przez nabywcę końcowego, jeżeli nie została od niej zapłacona akcyza w należnej wysokości i nie można ustalić podmiotu, który dokonał sprzedaży tej energii elektrycznej nabywcy końcowemu.

Jednocześnie w ustępie 3 art. 9 jest wskazane, że jeżeli w stosunku do energii elektrycznej powstał obowiązek podatkowy w związku z wykonaniem jednej z powyższych czynności, to nie powstaje obowiązek podatkowy w związku z wykonaniem innej czynności podlegającej opodatkowaniu akcyzą, jeżeli kwota akcyzy została określona lub zadeklarowana w należnej wysokości, chyba że przepisy ustawy stanowią inaczej.

Sprzedaż energii elektrycznej jest zdefiniowana jako czynność faktyczna lub prawna, w której wyniku dochodzi do przeniesienia posiadania lub własności przedmiotu sprzedaży na inny podmiot (art. 2 ust. 1 punkt 21 ustawy o podatku akcyzowym).

Konsekwentnie powyższe oznacza, że samo pobranie przez prosumenta z sieci energii elektrycznej podlegającej rozliczeniu mogłoby być uznane z jednej strony za sprzedaż energii, wskazaną w art. 9 ust. 1 punkt 2 ustawy o podatku akcyzowym, a z drugiej strony za zużycie energii, wskazane w pkt 4 tego przepisu. Przy czym należy pamiętać o art. 9 ustęp 3, zgodnie z którym jeśli obowiązek podatkowy powstał w odniesieniu do jednej z czynności z katalogu, to nie powstaje z tytułu dokonania innej czynności.

Zużycie energii wyprodukowanej przez danego prosumenta korzysta co do zasady ze zwolnienia z opodatkowania akcyzą, na podstawie par. 5 punkt 1 Rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie zwolnień od podatku akcyzowego z dnia 8 lutego 2013 r.: Zwalnia się od akcyzy zużycie energii elektrycznej wyprodukowanej z generatorów o łącznej mocy nieprzekraczającej 1 MW przez podmiot, który zużywa tę energię. Przedmiotowe Rozporządzenie w obecnym brzmieniu obowiązuje od dnia 1 stycznia 2016 r. i zostało wprowadzone w oparciu o regulacje m.in. Dyrektywy Rady 2003/96/WE z dnia 27 października 2003 r. w sprawie restrukturyzacji wspólnotowych przepisów ramowych dotyczących opodatkowania produktów energetycznych i energii elektrycznej (Dz.Urz.UE.L Nr 283, str. 51).

Jak wynika z nowego art. 4 ustęp 10 ustawy  o OZE, intencją ustawodawcy było uznanie pobrania przez prosumenta energii elektrycznej za zużycie. Konsekwentnie, prosument zużywający wytworzoną przez siebie, a następnie pobraną z sieci energię, pochodzącą z mikroinstalacji (która zgodnie z ustawową definicją zawsze ma moc zainstalowaną elektryczną niższą niż 1 MW), powinien – co do zasady – korzystać ze zwolnienia z akcyzy w odniesieniu do tej energii.

Odpowiedź na interpelację poselską

Ponieważ kwestia opodatkowania akcyzą rozliczenia energii przez prosumentów nie jest oczywista, w dniu 20 lipca 2016 r. złożono interpelację poselską w tej sprawie. W odpowiedzi Minister Energii p. Krzysztof Tchórzewski wydał w dniu 1 września 2016 r. pismo (odpowiedź na interpelację nr 4855), w której wypowiedział się nt. zwolnienia z podatku akcyzowego energii elektrycznej podlegającej rozliczeniu przez prosumenta.

Zgodnie z przedstawionym w odpowiedzi stanowiskiem Ministra Finansów, wydanie energii elektrycznej prosumentowi zostało uznane za spełniające przesłanki sprzedaży w rozumieniu ustawy o podatku akcyzowym, z uwagi na fakt, że powoduje przeniesienie jej posiadania i/lub własności na prosumenta (tj spełnia definicję sprzedaży w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 21 ustawy o podatku akcyzowym). Jednocześnie uznano, że podatnikiem jest dystrybutor dokonujący sprzedaży na terytorium kraju energii elektrycznej nabywcy końcowemu (w tym przypadku – prosumentowi). W związku z tym, to dystrybutor powinien odprowadzić akcyzę należną z tytułu tej sprzedaży.

Jednocześnie w odpowiedzi wskazano, że w przypadku pobrania przez prosumenta energii elektrycznej w ramach rozliczenia nie będzie miało zastosowania zwolnienie z par. 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 8 lutego 2013 r., określające zwolnienie od akcyzy zużycia energii elektrycznej wyprodukowanej z generatorów o łącznej mocy nieprzekraczającej 1 MW przez podmiot, który zużywa tę energię. Na poparcie tej konkluzji przywołano argument, iż podmiotem uprawnionym do zastosowania przedmiotowego zwolnienia jest prosument, a nie dystrybutor energii elektrycznej będący w omawianym przypadku podatnikiem podatku akcyzowego. Na prosumencie natomiast nie będzie ciążył obowiązek podatkowy w akcyzie z tytułu pobranej energii elektrycznej.

Kto zapłaci akcyzę?

Odpowiedź Ministra Energii i Ministra Finansów jest dość dyskusyjna. Przy jej konstruowaniu pominięto bowiem dwie istotne kwestie: wskazaną w ustawie OZE definicję, zgodnie z którą pobrana energia jest zużyciem, dla którego można zastosować zwolnienie z akcyzy, a także zasadę powstania obowiązku podatkowego w akcyzie tylko dla jednej czynności wskazanej w katalogu zdarzeń, które podlegają opodatkowaniu podatkiem akcyzowym.

Wybór „sprzedaży energii elektrycznej” przed „zużyciem energii przed podmiot, który ją wyprodukował”, jako zdarzenia powodującego powstanie obowiązku podatkowego w akcyzie, wydaje się być sprzeczne z intencją ustawodawcy. Jeśli bowiem rozliczenie pobrania przez prosumenta energii elektrycznej, wcześniej wprowadzonej przez niego do sieci, miałoby by być uznane dla celów akcyzy za sprzedaż energii przez dystrybutora, to zbędnym byłoby wprowadzanie do ustawy  o OZE zapisu, iż „Pobrana energia podlegająca rozliczeniu, o którym mowa w ust. 1, jest zużyciem energii wyprodukowanej przez danego prosumenta w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym”. Przedmiotowe zużycie podlega co do zasady opodatkowaniu, ale w przypadku zużycia przez prosumenta jest z opodatkowania akcyzą zwolnione. W związku z tym, inne zdarzenie – takie jak sprzedaż energii – nie powinno już stanowić transakcji podlegającej opodatkowaniu akcyzą.

Ponadto, w odpowiedzi na interpelację nie rozstrzygnięto, kto miałby ponieść koszt akcyzy – czy dystrybutor, występujący jako podatnik, czy też prosument, który skorzysta z wytworzonej przez siebie wcześniej energii. Wydaje się, że ponieważ co do energii pobieranej z sieci w ramach rozliczenia prosument nie płaci ceny, to de facto nie ma podstaw prawnych, żeby dystrybutor obciążył  prosumenta akcyzą od tego pobrania.

Warto zaznaczyć, że odpowiedź na interpelację nie jest wiążąca dla organów podatkowych. W związku z tym, nie jest wykluczone, że w praktyce biznesowej pobranie energii przez prosumenta, w ramach rozliczenia, będzie korzystało ze zwolnienia w akcyzie jako zużycie energii wyprodukowanej przez danego prosumenta.